Accessibility – jakie wymagania musi spełniać dostępna strona?

Dostępność cyfrowa – czyli accessibility – jest terminem określającym swobodny dostęp do stron internetowych bez wykluczania kogokolwiek. A jak wiemy – nie wszyscy internauci cieszą się pełną sprawnością. Inicjatywa ta umożliwia im skorzystanie z pełnych treści oferowanych przez witryny internetowe. Jeśli jesteś właścicielem strony lub stron internetowych bądź też zajmujesz się ich tworzeniem, mamy dla Ciebie szereg praktycznych wskazówek, które znacznie ułatwią wykonanie tego zadania.

Accessibility – od czego zacząć?

Raz już poruszaliśmy na łamach naszego bloga tematykę accessibility. Tam właśnie odsyłamy, jeśli chcesz zapoznać się z terminami dotyczącymi tego zagadnienia bądź dowiedzieć się o korzyściach płynących z zastosowania tego rozwiązania na swojej stronie internetowej. W tym wpisie zajmiemy się natomiast aspektami technicznymi, czyli rozwiązaniami „od kuchni”, a więc wszystkim, co związane z technologiami umożliwiającymi spełnienie przez stronę wymogów dotyczących cyfrowej dostępności. Z pewnością pomogą one zarówno przy tworzeniu nowych witryn, jak również dostosowaniu tych już istniejących do aktualnych standardów.

Kto tworzy standardy accessibility?

Zacznijmy najpierw od odpowiedzi na podstawowe pytanie, czyli dowiedzenia się, jakie jest źródło standardów acccessibility dla twórców stron? W tym aspekcie nie mają oni „wolnej ręki”, a więc możliwości stosowania swoich własnych rozwiązań. Konkretne informacje na temat przystosowywania stron podaje globalna organizacja non-profit, zajmująca się wdrażaniem cyfrowych standardów – World Wide Web Consortium (W3C). Powołała ona do życia projekt Web Accessibility Initiative (WAI) , którego zadaniem jest zwiększenie szeroko rozumianej dostępności stron WWW oraz równouprawnienie wszelkich sposobów korzystania z Internetu.

To właśnie w tym projekcie wyznacza się wytyczne w zakresie dostępności cyfrowej dla osób z takimi wadami jak zaburzenia funkcji poznawczych, niedosłyszenie, niedowidzenie, utrata wzroku czy niepełnosprawność ruchowa. Na samym wyznaczaniu się nie kończy, ponieważ W3C odpowiada także za tworzenie narzędzi pomagających w osiągnięciu internautom łatwego dostępu, a także koordynowanie ich rozwoju oraz za prowadzenie działań edukacyjnych.

Istnieją trzy główne dokumenty, które definiują wszelkie zasady dostępności. Są to:

• Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) – przewodnik dotyczący prezentowania treści na stronach internetowych;
• Authoring Tool Accessibility Guidelines (ATAG) – wyjaśnienia związane z oprogramowaniem służącym do tworzenia stron internetowych;
• User Agent Accessibility Guidelines (UAAG) – mechanizmy związane z przeglądarkami internetowymi.

Dostępne są także dwa inne dokumenty – Evaluation and Report Language (EARL) oraz Accessible Rich Internet Applications (WAI-ARIA). Dotyczą one jednak tematów zarezerwowanych wyłącznie dla web developerów, wychodzą zatem poza zakres tego artykułu.

Strona internetowa W3C, na której można znaleźć Web Content Accessibility Guidelines.

WCAG, czyli podstawa dla każdego webmastera

Web Content Accessibility Guidelines to nie jeden dokument, ale cały zbiór wytycznych. W Polsce ich translacją oraz rozpowszechnianiem zajmuje się Forum Dostępnej Cyberprzestrzeni. W chwili pisania tego tekstu najświeższa wersja standardów jest oznaczona jako 2.1. Została opublikowana w 2018 roku. Kolejna edycja, z numerem 2.2., zaplanowana została na 2023. Co ciekawe, w 2019 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej zobligował twórców witryn do wdrożenia standardów WCAG 2.1, dając przy tym odpowiedni czas na wprowadzenie zmian przez webmasterów.

Jakie wymagania powinna spełniać dostępna strona w oparciu o W3C? Mamy tu cztery główne obszary:

Postrzegalność

Strona musi zawierać alternatywy dla treści tekstowych, jak transkrypcja na mowę syntetyczną, opisy grafik, kolorystykę pozwalającą na wyraźne uwydatnienie tekstu na kolorze tła, możliwość powiększenia tekstu oraz automatyczne napisy dla treści wideo. W jaki sposób osiągnąć te efekty? Tu przepisy regulacyjne są bardzo jasne i mówią, że współczynnik kontrastu dla prezentacji tekstu lub napisów musi mieć współczynnik co najmniej 4,5:1, a w przypadku dużego tekstu 3:1. Co istotne – nie wymagają spełnienia tych wymogów logotypy oraz te elementy interfejsu i strony, które są tylko dekoracją dla innych treści.

Wracając do samego tekstu – musi istnieć możliwość jego powiększenia do 200% bez utraty wyrazistości oraz nadanej funkcjonalności. Przy wizualnym przedstawianiu bloku tekstu należy wprowadzić możliwość zmiany zarówno kolorystyki tła, jak i samych napisów, odstępy między wierszami powinny wynosić 1,5 wysokości linii, zaś odległość między akapitami musi być 1,5 razy większa od tej pomiędzy wierszami. Sama wysokość linii powinna być równa rozmiarowi fontu razy 1,5, a odstęp pomiędzy wyrazami powinien wynosić co najmniej 0,16 wielkości fontu.

Na tym nie koniec – tekst nie powinien być justowany, czyli wyrównywany do bocznych marginesów. Ponadto, jak czytamy w wytycznych, treść musi być prezentowana bez utraty informacji lub funkcjonalności oraz bez konieczności przewijania pionowego i poziomego wynoszących odpowiednio 320 i 256 pikseli CSS. Każda grafika powinna mieć możliwy do odczytania przez program narracyjny podpis. W przypadku nagrań dźwiękowych głośność dźwięków tła musi być przynajmniej o 20 decybeli mniejsza niż głośność mowy. Odstępstwem od tej zasady są pojawiające się okazyjnie 1–2 sekundowe dźwięki tła, jingle itp.

Przykład narzędzia do badania kontrastu na stronach oraz innych parametrów związanych z dostępnością.

Funkcjonalność

Ten obszar pomyślany został jako pomoc dla osób mających problemy z manewrowaniem dłońmi. Wymaga od webmasterów opracowania sposobów nawigowania jedynie przy użyciu klawiatury lub samej myszki. Dotyczy to zarówno przewijania zawartości witryny, jak również zatrzymywania i rozpoczęcia odtwarzania multimediów czy możliwości zatrzymania animowanych elementów. Aby sprostać tym wymaganiom, niezbędne jest m.in. wyraźne opisanie i oznaczenie nagłówków na stronie. W przypadku urządzeń dotykowych zalecane jest unikanie złożonych gestów. Użytkownik musi mieć możliwość zmiany oraz włączania i wyłączania skrótów klawiaturowych.

Funkcjonalności znajdujące się w treściach nie mają wymogu użycia poszczególnych klawiszy – o ich przypisaniu decyduje webmaster. Ważne jest natomiast dostosowanie czasu. A więc użytkownik musi mieć możliwość wyłączenia ograniczenia czasu związanego z korzystaniem z treści. Jeśli nie można wyłączyć limitu, użytkownik musi być ostrzegany co najmniej 20 sekund przed końcem czasu dostępu do treści. Jak wyjaśnia definicja na stronie W3C: „To kryterium sukcesu ma na celu zapewnienie użytkownikowi wystarczającego czasu na wykonanie czynności, bez niespodziewanych zmian treści lub kontekstu, które mogą być wynikiem limitu czasowego”.

W tej kwestii pomyślano również o stronach, na których należy potwierdzić swoją tożsamość. Tu zanim skończy się czas sesji autoryzowanej przez użytkownika powinno pojawić się odpowiednio wcześniej ostrzeżenie (minimum 20 sekund). Innym rozwiązaniem jest umożliwienie kontynuowania wykonywanych czynności bez utraty danych po ponownej autoryzacji.

W regułach dostępności uwzględniono także fakt, że ze stron internetowych korzystają osoby mające padaczkę – stąd zapis, że witryny nie powinny zawierać elementów błyskających częściej niż trzy razy na sekundę. Przy czym sam błysk nie powinien być tylko czerwony – granica to 0,006 sterydianów w obrębie 10° pola widzenia wyświetlacza. Co rozumiemy pod pojęciem „błysk”? Tu ponownie z pomocą przychodzi definicja, która określa, że: „para przeciwnych zmian ze względną luminacją wynoszącą 10% lub więcej największej względnej luminancji, gdzie relatywna luminancja ciemniejszego z obrazów wynosi poniżej 0,80; i gdzie wzrost pary przeciwnych zmian łączy się ze zwiększeniem, a następnie zmniejszeniem lub odwrotnie, a czerwony błysk jest zdefiniowany jako jakakolwiek para przeciwstawnych przejść zawierających ostrą/nasyconą czerwień”. To szczególnie ważne podczas ustalania kolorystyki stron lub wprowadzania na nią elementów barwnych.

Zrozumiałość

Ten obszar dotyczy wszelkich informacji na stronie oraz powiązanych z jej obsługą. Innymi słowy – należy działać tak, aby dla każdego wszystko było jasne i maksymalnie przyjazne w użytkowaniu. Obejmuje to ujednolicony wygląd wszystkich elementów (czyli na każdej stronie przyciski pełniące tę samą funkcję powinny być identyczne), a przy formularzach czytelne etykiety. Należy zacząć od podstaw, czyli identyfikacji przez witrynę domyślnego języka używanego przez internautę. Zalecane jest również posługiwanie się prostym językiem, a w przypadku trudniejszych słów powinny być od razu wyjaśnienia ich znaczenia oraz mechanizm prezentujący prawidłową wymowę.

Innym wymaganym rozwiązaniem jest występowanie mechanizmów nawigacji w tej samej kolejności na każdej ze stron wchodzących w skład witryny. Jeśli chodzi o samo korzystanie z treści, w sytuacji błędnego wprowadzenia danych powinien pojawić się komunikat, w którym zostanie dokładnie pokazany błędny element. Treść komunikatu powinna dokładnie opisywać miejsce popełnienia błędu. Zalecane jest także wprowadzenie mechanizmu pomocy kontekstowej, dzięki któremu zostanie udzielone natychmiastowe wsparcie.

Solidność (kompatybilność)

To najbardziej techniczny obszar, który wymaga zaimplementowania w kodzie strony standardów oraz elementów umożliwiających osiągnięcie jak największej (a najlepiej optymalnej) zgodności z przeglądarkami oraz oprogramowaniem przeznaczonym do syntezy mowy, regulacji jasności itp. Nie są w tym celu potrzebne specjalne zabiegi – wystarczy, aby kod stron miał pełną zgodność ze standardem HTML. Dotyczy to również zastosowanych na witrynie skryptów. Komunikaty związane ze stanem mogą określać właściwości lub role – co umożliwi ich prezentację użytkownikowi bez konieczności korzystania z technologii wspomagających.

Opis alternatywny grafik – jeden z czynników wpływających na zwiększenie dostępności strony.

Trzy poziomy dostępności

Każdy z tych obszarów dzieli się na poziomy dostępności. Wyróżniamy trzy:

• podstawowy (A);
• średni (AA);
• najwyższy (AAA).

Jak nietrudno się domyślić, każdy wyższy poziom powinien spełniać wszystkie wymogi dla niższego, a więc AAA ma wszystkie rozwiązania zaimplementowane w A oraz AA. Oczywiście od razu nasuwa się wniosek, że najlepiej wprowadzić na stronie AAA. Jednak W3C udziela następującej porady:

Odradza się wyznaczania poziomu AAA jako wymaganego dla całych witryn, ponieważ w przypadku niektórych treści spełnienie wszystkich kryteriów sukcesu na poziomie AAA nie jest możliwe.

Jeśli nie jest możliwe całkowite osiągnięcie któregoś poziomu dostępności, wówczas rozwiązaniem jest stwierdzenie częściowej zgodności. Niezależnie od tego, w sytuacji ustalenia poziomu dostępności dla strony pamiętajmy o tym, że dotyczy on zarówno strony głównej, jak i podstron. Nie może być sytuacji, gdy np. strona startowa ma poziom AAA, zaś jej podstrona AA. Dostępność ma być taka sama dla wszystkich.

Jak sprawdzić zgodność witryny z wymogami accessibility?

Wszelkie informacje na temat dostępności cyfrowej witryny oraz sposobów jej sprawdzenia i oceny można znaleźć na rządowej witrynie https://www.gov.pl/web/dostepnosc-cyfrowa. Umieszczono tam również sporo materiałów edukacyjnych, pozwalających w przystępny sposób na poszerzenie swojej wiedzy w temacie dostosowania strony na w pełni dostępną cyfrowo. Na początku proces przekształcenia strony w dostępną cyfrowo może wydawać się długi i skomplikowany, jednak sprostanie wymaganiom accessibility nie jest aż takim trudnym zdaniem.

Czy warto mieć witrynę dostępną cyfrowo? Jak najbardziej – jest to nie tylko szansa na zwiększenie ruchu na swojej stronie, ale także współczesny standard internetowy. Osoby nie w pełni sprawne mogą dzięki temu zostać stałymi gośćmi witryny, a przypadku sklepu klientami.

Nie jest to jednak jedyna korzyść wynikająca z wdrożenia na naszej witrynie standardów dostępności. Także mechanizmy Google promują strony wykonane zgodnie ze standardami accessibility – zadbanie o dostępność jest więc dobrym pomysłem, jeśli zależy nam na pozycjonowaniu naszej strony internetowej. Co więcej – ponieważ do strony ma dostęp większa liczba osób, można w ten sposób zwiększyć na niej ruch. Wdrożenie standardów dostępności to zatem szereg korzyści dla naszej witryny – warto zainteresować się tym tematem, aby sprostać wymogom współczesnego Internetu.